Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri aşağıda görüldüğü üzere beş kısımdan oluşmaktadır. Bunlar detaylıca açılayacağız.
1. Ticari Uyuşmazlık
Uluslararası alan da ticaret yaparken karşılaşılan her türlü soruna ticari uyuşmazlık adını verebiliriz. Ülkeler kendi çıkarları için ve fayda sağlamak amaçlı karşı ülke ile aralarında anlaşmazlıklar doğabilir ve bu uyuşmazlıklar için alternatif çözüm yöntemleri yöntemler geliştirilmiştir.
2. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri
Yargı yolu ile çözülen uyuşmazlıklar maliyet olarak fazla olduğundan Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunun alternatif çözüm yolları masrafsız olup Avrupa ülkelerinde de ilgi duyulmuştur. Ticari uyuşmazlık sorunuyla karşılaşan ülkeler öncelikle bu yola başvururlar. Devletler de bu yargı yoluna başvurmaları konusunda teşvik etmektedirler. Çünkü yargı yoluna gidilmesi uzun bir süreç olup zaman kaybına neden olmakta o yüzden bu alternatif çözüm yolları kendi menfaatleri için de önemlidir. Bu yola başvurulması ülkeler arası ilişkileri de zedelemez. Bu yola başvurmak karşılıklı beyan ile başlar devam etmesi de öyle burada anlaşmazlıklar çözülürken iki tarafında çıkarları söz konusudur. Kısaca buradaki amaç, karşılıklı irade beyanları ile bu yola başvurup masrafsız bir şekilde ve menfaatler doğrultusunda çözüme kavuşmaktır. Eğer burada çözüme kavuşulmazsa tabi ki mahkemelere ve yargı yoluna başvurulabilir.
3. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri’nin Faydaları
Yargıda gün geçtikçe artan dava sayıları, uyuşmazlıklar, anlaşamamak gibi sorunların artması mahkemelerdeki yükü de arttırmaktadır. Uyuşmazlık mahkemeleri normal mahkemelerin yükünü azaltmakta, istinaf ve temyiz mahkemelerinde görülen dava sayılarda azalacaktır. Mahkemelerde çözüme kavuşana kadar maliyet bakımından fazla olduğundan alternatif uyuşmazlık mahkemelerinde daha az masraflıdır. Mahkemelerde dava süresi uzarken burada en kısa zamanda çözüme kavuşmaktadır. Masraf az olduğundan dava süresi de kısa olduğundan en çok tercih edilen mahkeme türüdür. Diğer bir faydası uyuşmazlık yaşanan konu hakkında bilgi sahibi olan kişiler tarafından çözülmesidir. Hakemin verdiği karara uymaz ve yargı yoluna gidebilme haklarına sahiptirler. Tamamen kendi hür iradeleri ile bu yolu seçip vazgeçedebilirler. Bu mahkemede yapılan davalar yapılan gizlilik sözleşmesi ile gizlilik arz ettikleri konular da öneme sahiptir. Ticari ilişkilerin korunmasını ve devamlılığını sağlar.
4. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri ‘nin Sakıncaları
Karmaşık sorunların çözümünde pek de yararlı değildir yani yetersizdir. Uyuşmazlıklarda taraf sayısının fazlalığı durumunda da ya da yaşanan uyuşmazlık konusunda da yetersiz kalabilirler. Taraflar bakımından biraz eşitsizlikler olabilir ve yargıda her iki tarafta eşittir. Ekonomik bakımdan da güçlü olan taraf baskısını ve kararını daha da etkili hissettirir. Yargıda yapılan davalarda her iki tarafta devlet korumasındadırlar ama burada taraflardan birinin herhangi bir belge veya gizli bir işi ortaya çıkarsa çekinebilir. Diğer bir sakınca da burada verilen karar bağlayıcı niteliktedir.
5. Alternatif Çözüm Yolları
5.1 Müzakere (Doğrudan Görüşme)
Uyuşmazlık sorunu yaşayan kişilerin karşılıklı bir araya gelerek uzlaşması yöntemidir. Genellikle yüz yüze yapılması uygun olabilir fakat şartlara göre telefon, fak vb. üzerinden de anlaşma sağlanabilir. Hukuki olarak kayıt altında değil ama yanlarında yetkili birileri vardır taraflar isterlerse yanlarına avukat vb. kişileri de alıp kararlarını verebilirler fakat üçüncü kişi kararları etkileme de görevi yoktur. Bura da uyuşmazlık sonucu karara bağlanılmazsa taraflardan birinin yargı yoluna başvurması gerekmektedir.
Türk hukukunda ise, icra ve iflas kanunu madde 38 uyarınca mahkeme huzurunda yapılan sulh anlaşmaları kayıtsız şartsız borç ilişkileri ve noterde düzenleme şeklinde yapılan sulh anlaşmaları ilam niteliğinde belge olarak belirlenmiştir. Avukatlara doğrudan görüşme yapma yetkisi vermiştir. Ayrıca Türk hukukunda tarafları sulh teşvik etme görevi de vermektedir.
5.2 Arabuluculuk
Kanunen düzenlenmekte olup bu yönteme başvurulması teşvik edilmektedir. Bu yöntem tarafların sorununu çözmede onlara yardımcı niteliği taşımaktadır. Bu yöntem de arada üçüncü kişi olarak arabulucu bulunmaktadır. Arabulucunun görevi karşılıklı olarak iki tarafı olumlu yönde gidip sorunlarını çözmekte yardımcı olmaktadır. Burada da karşılıklı istek üzerine başvurulmaktadır. Arabulucuya başvurmak isteyen taraf diğer kişiye belge yollamalı ve 30 gün de cevap gelmezse reddedilmiş demektir. Taraflar kendi istedikleri yani güvendikleri kişiler arasından arabulucuyu seçebilirler. Bu yöntem tahkimle beraber yürütülmektedir. Ve de bu süreçte taraflar eşitlerdir.
5.3 Hakem (Teknik) Bilirkişilik
Burada çözülen olaylar biraz farklı ve büyük boyutlu işlerin uyuşmazlıkları çözülmektedir. Yani maddi boyutlu ve biraz özel sektör tarzı. Hakem yani bilirkişinin görevi uyuşmazlık yaşanan konu hakkında bilgi toplayıp rapor hazırlamaktır aslında. Anlaşmazlık yaşanan konu bilgiler çerçevesinde olay çözülür ve tahkime gitmesini engeller. Hakem ve taraflar aralarında sözleşmeye tabi tutulup bu sözleşmeye bağlı kalınmalıdır. Hakemin verdiği kararlar bağlayıcı sayılır. Eğer taraflar dava açacak olursalar hakemin kararları ve yapılan sözleşme delil olarak kullanılabilecektir. Genellikle bilirkişiye başvurulan sektörler bulunmaktadır. Altyapı, inşaat, enerji vb. gibi büyük kapsamlı sözleşmeler burada çözüme kavuşur.
Türk hukukunda hakem, delil sözleşmesi adıyla kabul edilmiştir. Tarafalar yazılı olarak ya da mahkemeler önünde tutanağa geçirilen imzalı beyanlarıyla, belirli delillerle ispatı gerektirebilir. Yargı makamı hukuki konuyla ilgili bilirkişiye başvurmaz.
5.4 Tahkim
Tahkim nedir
Tahkim, taraflar arasında ortaya çıkmış uyuşmazlıkları ve ileride çıkabilecek uyuşmazlıkları kendi izinleriyle belirledikleri hakem yoluyla uzlaşmaya sağlanmasıdır. Kısaca tahkim mahkemelerle değil kendi belirledikleri üçüncü kişiyle çözülmesidir. Alternatif çözüm yöntemleri bu yolla daha çok çözüme kavuşur.
Tahkimin Seçilme Nedenleri
En önemli ve diğer uyuşmazlıklardan ayıran özelliği kararlar kesindir ve bağlayıcıdır. Yani bir mahkeme de karar verilmiş gibi etkilidir. Aslında taraflar aralarındaki uyuşmazlığın tamamen karara bağlanması için bu yolu seçebilirler. Bahsettiğim gibi alternatif çözüm yolları masrafsızıdır ve taraflar masrafsız bir şekilde çözüme kavuşurlar burada. Her konuda tahkim yoluna gidilebilir. Esnek bir yargılama söz konusudur. Aslında yargı yolunda çözülmesi uzun ve zor olan uyuşmazlık çözümü için ideal bir yoldur. alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri, burada mahkeme gibi bir durum ve burada da gizlilik vardır. Taraflar hakem karşısında ve kendi aralarında hallederler sorunlarını.
