Büyük Selçuklu Devleti, Orta Asya’da Türk kökenli Selçuklu Hanedanı tarafından kurulan ve 11. yüzyılda İran, Irak, Anadolu, Afganistan, Kafkaslar ve Orta Asya’nın bir kısmını kapsayan bir İslam devletidir. Büyük Selçuklu Devleti, Türk tarihinde önemli bir yere sahip olup, İslam kültürünün çoğalmasına ve İslam bilim ve mimarisinin yaygınlaşmasına katkıda bulunmuştur.
Büyük Selçuklu Devleti’nin kurucusu, Türkmen Selçuklu boyunun lideri olan Tuğrul Bey’dir. Tuğrul Bey’in ebeveynliğinde, 1055 yılında Abbasi Halifeliği’nin başkenti Bağdat’ı ele geçirdiler ve böylece Selçuklu Devleti’nin yükselişi başladı. Daha sonra Tuğrul Bey’in yeğeni Alparslan, Bizans İmparatorluğu’na karşı yaptığı Malazgirt Savaşı‘nda zafer kazandı ve Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı. Bu zafer, Selçuklu Devleti’nin İslam dünyasının önemli bir güç haline gelmesine yardımcı oldu.
Malazgirt Savaşı’nın Sonuçları
- Anadolu’nun kapısı Türklere açıldı.
- Anadolu’da ilk Türk-İslam Devleti kuruldu.
- Tarihte ilk defa bir Bizans imparatoru Müslüman bir sultana esir düştü.
- Türklerin Batı’ya ilerleyişi hızlandı.
- Türkleri yenemeyeceğini anlayan Bizans İmparatorluğu Avrupa’dan yardım isteyerek Haçlı Seferlerinin başlamasına sebep oldu.
Büyük Selçuklu Devleti, Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar geniş bir coğrafyada hüküm sürdü ve 1194 yılında Moğollar tarafından yıkıldı. Ancak Selçuklu Devleti’nin kültürel ve sanatsal düşüncesi günümüze kadar ulaşmıştır. Özellikle mimari, edebiyat, tıp ve matematik bilimleri Selçuklu Devleti’nin etkileri günümüze kadar devam etmektedir.
Büyük Selçuklu Devleti, İslam medeniyetinin ve kültürünün toplumlarına de katkıda bulundu. Özellikle dini eğitim kurumuna ve bilim alanına verilen önem, Selçuklu Devleti’nin İslam dünyasının saygın bir yerini sahiplenmeye sahip olmasını sağlayabilir. Selçuklu Devleti’nin hükümdarları, bilim ve sanata ilgi duyan kişilerdi ve birçok alandaki gelişmeler kaydedildi.
Büyük Selçuklu Devleti’nin mimarisi de oldukça gelişmiştir. Selçuklu dönemi mimarisi, Türk sanatının zirvesi olarak kabul edilir ve Selçuklu dönemi mimarisi, Türk mimarisinde önemli bir yere sahiptir. Büyük Selçuklu Devleti döneminde camiler, medreseler, kervansaraylar, saraylar, köprüler ve kaleler gibi birçok yapı inşa edilmiştir.
Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılmasından sonra, Anadolu Selçuklu Devleti kuruldu ve bu devlet de İslam medeniyetinin ve kültürünün yaygınlaşmasına katkıda bulundu. Anadolu Selçuklu Devleti dönemi, Türk edebiyatı ve sanatının en parlak döneminden biridir.
Bugün, Türkiye’de Selçuklu dönemi yapıları, kültürel ve tarihi mirasımızın önemli bir parçası ve düşmanları tarafından ziyaret edilmektedir. Büyük Selçuklu Devleti’nin etkileri, İslam dünyasının birçok bölgesinde de hala hissedilmektedir.
Büyük Selçuklu Devleti, aynı zamanda İslam dünyasının siyasi, ekonomik ve askeri gücü olarak da öne çıkmıştır. Mülkün kontrolü altında bulunan topraklar, zengin doğal kaynaklara sahip olduğu için önemli bir ekonomik güce sahip olmuştur. Büyük Selçuklu Devleti’nin merkezi, İsfahan şehriydi ve burada o dönemde İslam dünyasının en önemli kültür ve ticaret merkezlerinden vardı.
Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılması, İslam dünyasının önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bu yıkım, Moğol istilası sonrasında İslam dünyasında oluşan siyasi ve kültürel sakinleri da beraberinde topladı. Ancak Selçuklu Devleti’nin kültürel, yönetsel ve bilimsel yaklaşımı, günümüzde hala yaşatılmaktadır.
Sonuç olarak, Büyük Selçuklu Devleti, Türk tarihi ve İslam dünyasının önemli bir parçasıdır. Devlet kuruluşunun ve yükselişinin, Türk tarihindeki en önemli olaylardan biri ve İslam dünyasının yöneticilerinden biri ve sürekli olarak büyük katkılar üreten. Selçuklu Devleti’nin kültürel, idari ve bilimsel zekası ise günümüze kadar ulaşmış ve İslam kültürünün zenginleşmesine katkıda bulunmuştur.
Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılma Nedenleri
- Hasan Sabbah’ın başlatmış olduğu Haşhaşilik hareketi sonucu Selçuklu Devlet adamlarını suikastle öldürülmesi
- Abbasilerin gizli faaliyetleri
- Oğuzların devlete küsmesi ve isyan etmesi
- Taht kavgaları
- Melik ve atabeylerin bağımsızlık çalışmaları
- 1141 yılında Karahitaylar ile yapılan Katvan Savaşı’nın kaybedilmesi (Yıkılmanın en önemli sebebidir)
- Sultan Sencer’in ölümüyle Büyük Selçuklu Devleti yıkılmıştır.