Z Teorisi için her zaman diliminde bir yönetim daha etkili olacağını söylemek imkansızdır. Yönetici bazen X ve Y yaklaşımların birleşiminin daha etkili bir strateji oluşturduğunu görebilir. Bundan hareketle Z Teorisi ile etkinlik getirilmekte olup varsayımları;
- İnsanı ne şeytan ne de melek olarak görülemez yani insan düşünme, karar verme ve azmetme yeteneklerine sahiptir.
- İnsan doğuştan ne iyidir, ne de kötüdür yani şartlara göre her ikisine de yatkın olabilir.
- İnsan ne zaruri ihtiyaçlarla ne de üst düzey insani ihtiyaçlarla güdülenir, insanı motive eden içindeki durumdur.
- Güdüleme ne dıştan zorlamayla ne de içten gönüllü olarak sağlanabilir, insan ancak mantık yoluyla güdülenebilir.
- İnsanı iyimser ve kötümser olarak değil tarafsız olarak değerlendirmek gerekir.
Z Teorisinin Özellikleri
Karşılıklı Güven
Ouchi’ye göre güven, dürüstlük ve açıklık, etkili bir organizasyonun temel bileşenleridir. Çalışanlar, çalışma grupları, sendika ve yönetim arasında güven ve açıklık mevcut olduğunda, çatışma en aza indirilir ve çalışanlar kuruluşun hedeflerine ulaşmak için tam olarak iş birliği yapar.
Organizasyon ve Çalışanlar Arasındaki Güçlü Bağ
İşletme ve çalışanları arasında güçlü bir bağ kurmak için çeşitli yöntemler kullanılabilir. Çalışanlara, işletmeye bağlılık sağlayan ömür boyu istihdam sağlanabilir.
Olumsuz iş koşulları sırasında hissedarlar, işçilerin işten çıkarılmasını önlemek için temettü ödemelerinden vazgeçebilirler. Promosyonlar yavaşlayabilir.
Çalışanların dikey hareketine karşı, durgunluğu azaltan yatay harekete daha fazla vurgu yapılmalıdır. Her çalışanın uygun şekilde yerleştirilmesi için çalışanlar için bir kariyer planlaması yapılmalıdır. Bu, daha istikrarlı ve elverişli bir çalışma ortamı sağlar.
Çalışan Katılımı
Z Teorisi, çalışanların ilgili konulara katılımının bağlılıklarını ve performanslarını iyileştirdiğini öne sürer. Katılım, çalışanların özellikle kendilerini doğrudan etkileyen konularda karar alma sürecine anlamlı katılımı anlamına gelir.
Bu tür bir katılım sorumluluk duygusu yaratır ve kararların uygulanmasında coşku artırır, Üst düzey yöneticiler karar alıcılardan çok kolaylaştırıcı olarak hizmet eder.
Entegre Organizasyon
Z Teorisi kapsamında, harita, bölümler veya herhangi bir resmi yapı yerine bilgi ve kaynakların paylaşılmasına odaklanılır. Entegre bir organizasyon, görevlerin karşılıklı bağımlılığı hakkındaki anlayışı geliştiren iş rotasyonuna vurgu yapar. Böyle bir anlayış, grup ruhuna yol açar.
Koordinasyon
Liderin rolü, insanların çabalarını koordine etmek olmalıdır. Organizasyonda ortak kültür ve sınıf duygusu geliştirmek için lider iletişim, tartışma ve analiz süreçlerini kullanmalıdır.
Gayri Resmi Kontrol Sistemi
Organizasyonel kontrol sistemi gayri resmi hale getirilmelidir. Bu amaçla, üstün-ast ilişkilerden çok karşılıklı güven ve iş birliğine vurgu yapılmalıdır.
İnsan Kaynakları Geliştirme
Yöneticiler, çalışanlar arasında yeni beceriler geliştirmelidir. Teori ‘Z’ye göre, her insanın potansiyeli kabul edilir ve iş büyütme, kariyer planlama, eğitim vb. yoluyla onu geliştirmek ve kullanmak için girişimlerde bulunulur.
