Piyasa çeşitleri başlamadan önce Mikroekonomide önce iki çeşit piyasa arasında ayrım yapılır;
- Mal ve hizmetler piyasası (bu piyasada ürünler ve hizmetler satın alınır)
- Üretim faktörleri piyasası (bu piyasada emek, sermaye, toprak gibi üretim faktörleri arz ve talep edilir.)
Mal ve hizmetler piyasası da ikiye ayrılmaktadır;
- Rekabet piyasaları (tam rekabet piyasası, monopollü rekabet piyasası)
- Eksik rekabet piyasaları (monopol, monopson, düopol, düopson, oligopol, oligopson, iki taraflı monopol piyasası)
Rekabet Piyasaları
Rekabet piyasaları, satıcıların ve alıcıların hiçbirisinin piyasada satılan malın fiyatını etkileme gücüne sahip olmadığı piyasadır. Bir piyasanın tam rekabet piyasası olarak sınıflandırılabilmesi için dört koşula sahip olması gerekir;
- Piyasada çok sayıda alıcı ve satıcı olmalıdır.
- Firmalar tek tip ürün üretip satıyor olmalıdır.
- Satıcılar, piyasaya giriş ve çıkışta bir engel karşılaşmamalı, piyasaya kolayca girip çıkabilmelidirler.
- Alıcı ve satıcılar, piyasa hakkındaki tüm bilgilere sahip olmalıdırlar.
Bu koşulları gerçekleştiren tam rekabet piyasası denilebilecek bir piyasa gerçek dünyada yoktur. Gerçek dünyada adına genel olarak rekabet piyasası diyebileceğimiz rekabet türü vardır.
Eksik Rekabet Piyasaları;
Rekabetin eksik olduğu piyasalara eksik rekabet piyasası denir. Bu piyasaların genel özellikleri rekabet unsurunun ya hiç olmaması (monopol piyasası) veya rekabet piyasasına göre çok daha az rekabete açık olmalarıdır (oligopol piyasası.)
Piyasa Nedir?
Piyasa ya da Pazar; belirli ürün veya hizmetlerin alınıp satıldığı yerdir. Son zamanlarda bazı piyasalar herhangi bir yere ihtiyaç duymadan alıcı ve satıcıların buluşması sağlanabiliyor. Buna da E-TİCARET diyoruz. Kuruluş yeri ya da biçimine göre piyasalar üçe ayrılır;
- Belirli bir toplanma yeri olan ve alıcıyla satıcının fiilen karşılaştığı piyasadır.
- Belirli bir toplanma yeri olmayan ve alıcıyla satıcının fiilen karşılaşmasına gerek olmayan piyasalardır.
- Alıcı ve satıcının sanal ortamda karşılaştığı piyasalardır.
Piyasanın 5 Fonksiyonu
- Piyasa değerleri belirler. Herhangi bir ürün ya da hizmetin fiyatı piyasada arz ve talep kuralları çerçevesinde oluşur. Bu oluşan fiyat o ürün ya da hizmetin değeri demektir.
- Piyasa üretimi örgütler. Üretim piyasada oluşan talebe göre biçimlenir.
- Piyasa üretilen ürün ve hizmetin dağıtımını sağlar. Talep neredeyse üretilen ürün ve hizmetler oraya kayar ve arz ile talebin buluşması sağlanır.
- Piyasa rasyonelliği sağlar. Piyasada belirlenen ve talep fazlası olduğu sürece yükselen fiyat, talep fazlasını frenler, arz ve talep arasındaki dengeyi sağlar.
- Piyasa geleceği biçimlendirir. Ekonomik gelişme piyasada oluşan tasarruf ve ondan desteklenen yatırım sayesinde olur.
Piyasa Dengesi
Piyasa dengesi ekonomik anlamda her piyasadaki denge, arz ile talebin kesiştiği noktada oluşur. Bu noktada söz konusu ürün ya da hizmet, denge fiyatını ve denge miktarını bulmuş olur. Aşağıdaki tabloda fiyata göre arz (SQa ya da kısaca Sa) ve talep ( DQa ya da kısaca Da) miktarları yer almaktadır. A malının fiyatı 4 TL’ye ulaştığında arz ve talep miktarları eşitlenmekte ve piyasa dengesi ortaya çıkmaktadır.
FİYAT(Pa) | ARZ MİKTARI (SQa) | TALEP MİKTARI (DQa) |
1 | 1 | 7 |
2 | 2 | 6 |
3 | 3 | 5 |
4 | 4 | 4 |
5 | 5 | 3 |
6 | 6 | 2 |
7 | 7 | 1 |
Değerli Okurlarımız;
Piyasa Çeşitleri hakkında sizlere detaylıca bahsetmeye çalıştık. Bunlar dışında, Tam Rekabet Piyasaları, Tekel (monopol) Piyasaları, Monopson Piyasaları, İki Yanlı Tekel Piyasaları, Oligopol veya Az Sayıda Firmalar Arası Rekabet Piyasaları, Düopol Piyasası, Monopolcü (Tekelci) Rekabet Piyasaları, Piyasanın Genişliği Açısından Piyasa Çeşitleri, Alışverişe Konu Olan Malların Niteliği Açısından Piyasa Çeşitleri oluşturan unsurlar başlıkları hakkında bilgi almak için Google da arama yapabilirsiniz.