Memlüklüler, 13. yüzyıl oğullarından 16. yüzyıl ortalarına kadar Mısır ve Suriye’de hüküm süren bir Türk kökenli köle devletidir. Memlük kelimesi Arapça “köle” anlamı gelir ve Memlüklüler, teşvik Türkmen kökenli köle savaş esirlerinden oluşan bir ordu tarafından yönetildi.
Memlüklüler, 1250 yılında Kahire’de Abbasi Halifesi’nin yerine geçen ve Mısır’ı yöneten Türk kökenli general Aybeg tarafından kuruldu. Memlüklüler, İslam dünyasındaki diğer devletlerle savaştılar ve bölgenin en güçlü askeri gücüne geldiler. Ayrıca Memlüklüler dönemi boyunca Mısır ve Suriye’de önemli kültürel ve sanatsal gelişmeler yaşandı.
Memlüklüler, Osmanlıların yükselişi ile zayıflamaya başladı ve sonunda 1517’de Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedildi. Ancak, Memlüklülerin askeri, siyasi ve kültürel geçmişleri hala günümüze kadar gelmiştir.
Memlüklüler, askeri ve siyasi güçleriyle birlikte, özellikle Mısır ve Suriye’deki ekonomik ve ticari çıkarlarda önemli bir rol oynadılar. İpek ve baharat ticareti gibi önemli tüketicilere yönelik ticaret faaliyetlerini kontrol altında tutarak zenginliklerini artırdılar. Ayrıca, tarım, sanayi ve ticaret yatırımlarını teşvik ederek ekonomik refahın artmasından faydalandılar.
Memlüklüler, İslam dünyası bilim, edebiyat ve sanatın işletmesi de önemli katkılar sağladılar. Kahire’deki El-Ezher Üniversitesi gibi önemli eğitim kurumlarının kurulmasını teşvik ettiler ve bilim, matematik, astronomi, tıp ve felsefe gibi birçok alanda ilerlemeler kaydettiler. Ayrıca, mimari, sanat ve el sanatları da önemli bir gelişme gösterdi ve bu dönemde birçok önemli eser inşa edildi.
Memlüklülerin yönetim yapısı, Sultan ve Divan adı verilen verim kuruluş tarafından yönetiliyordu. Kölelik sistemi temel odası inşa edilen Memluklu ordu, askerlerin askeri eğitim alarak kalkış sonucu oluştu. Sultan ve Divan’ın yönetimi yerleşik Memluklu ordusu, sık sık taht mücadeleleriyle karşı karşıya kaldı ve bu durum istikrarsızlığa yol açtı.
Sonuç olarak, Mısır ve Suriye altındaki Memlüklülerin yönetimi, siyasi, askeri, ekonomik, bilimsel ve kültürel açılardan büyük bir gelişim gösterdi. Ancak, taht mücadeleleri ve istikrarsızlık sonucu Memlüklülerin zayıflaması, Osmanlıların bölgeye hakim olmasını kolaylaştırdı.
Osmanlı İmparatorluğu, Memlüklülerin zayıflamasını fırsat algılayan, 1517 yılında Mısır ve Suriye’yi fethetti ve Osmanlı İmparatorluğu’nun bir eyaleti haline getirdi. Bu olay, Memlüklülerin sonunu işaretledi ve bu noktadan sonra Memluklu hanedanı sona erdi.
Memlüklülerin yıkılışı, İslam dünyasında büyük bir etki yarattı. Bu dönemde, Osmanlı İmparatorluğu’nun yükselişiyle birlikte İslam dünyası yeni bir güç merkezi ortaya çıktı ve Osmanlılar, İslam dünyasındaki siyasi ve askeri liderlik rolünü üstlendi.
Memlüklülerin yıkılışı, aynı zamanda bölgede bir boşluğa neden oldu ve bu durum, Osmanlılar tarafından kontrol edilemeyen toprakların bağımsızlığını kazanmasına neden oldu. Bu bölgelerin, Osmanlı İmparatorluğu’nun bölgedeki bölgelerinin katmanlarını ve Osmanlı İmparatorluğu’nun maruz kaldığı etkileri azalttı.
Bugün, Mısır ve Suriye’deki birçok tarihi ve kültürel eser, Memluklu döneminde kalmadır ve bu eserler, bu dönemin önemini ve yansıtmaktadır. Memlüklülerin tarihi, İslam dünyasının önemli bir yere sahip olduğu ve bu dönem, İslam dünyasının siyasi, askeri, ekonomik, bilimsel ve kültürel gelişmelere katkı sağladığı görülmektedir.
Memluklüler dünya tarihinde moğolları 1260 Ayn Calud ve 1277 Elbistan savaşıyla mağlup etmişlerdir.
Günümüze kalan en önemli eserleri şunlardır;
• Sultan Baybars Camii
• Kayıtbay Camii
• Kalavun Camii
